İnternet (genel ağ) ortamında türkçenin Kullanımına ilişkin bir çözümleme
An Analysis About The Use Of Turkish On The Internet Environment
ÖZET
Problem durumu: Kültürün aktarıcısı olarak dil, insanların geçmişlerine ilişkin bilgileri,
gelenek ve görenekleri, değerleri öğrenmelerine ve bir sonraki kuşaklara aktarabilmelerine olanak
sağlar. Ancak arı bir dil kültürün doğru aktarıcısı olabilir. Günümüzde dil, iletişim çağının ürünleri
olan medya ve internetin dilin özensiz kullanımına olumsuz katkısı yüzünden arılığını kaybedecek
görünümündedir.
Amaç: Bu araştırmada amaç internette Türkçenin kullanımına ilişkin bir betimleme yapmaktır.
Bu betimleme internet kullanıcılarının ölçünlü (standart) Türkçe dışındaki kullanımlarını sınıflamaya
dayalı olarak yapılmıştır.
Yöntem: Bu araştırma doküman incelemesine dayalı nitel bir çalışmadır. Araştırmada çalışma
evreni olarak 163 kişinin MSN (Micro Soft Network) ve Facebook yazışmaları alınmıştır.
Bulgular ve Sonuç: Bu araştırmada internet ortamında kullanılan Türkçeye ilişkin olarak
dilimizin ses özelliklerinin dikkate alınmadığı, yazım kurallarının ihmal edildiği, kelime ve cümle
yapılarına uyulmadığı bulgularına ulaşılmıştır. Dolayısıyla da internet ortamında Türkçenin özensiz
kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar kelimeler: Türkçe, teknolojik gelişmeler, İnternet
ABSTRACT
Status of the Problem: As the transmitter of the culture, language enables people to learn and
transfer knowledge, traditions and values relating to their pasts to the next generations. Only a pure
language can be proper transmitter of the culture. Today, it seems that the language will lose its
pureness due to the negative impact of the media and the internet, which are the products of the
communication age, on proper use of the language.
Purpose: This research aims at describing the use of Turkish on the internet environment. This
description was made based on the classification of the uses of internet users apart from standard
Turkish.
Method: This research is a qualitative study based on document analysis. MSN (Micro Soft
Network) and Facebook correspondences of 163 people were taken as the universe of the research.
Findings and Conclusion: It was determined in this research that our language’s
characteristics of sound are not taken into consideration, orthographic rules are disregarded and word
and sentence structures are not observed during the use of Turkish on the internet environment. As a
result, it was seen that Turkish is used carelessly on the internet environment.
Key Words: Turkish, technological progresses, the internet.
1. GİRİŞ
Bir toplumun tarihsel süreç içinde, kuşaktan kuşağa aktardığı maddi ve
manevi özelliklerin tümü kültürü ifade eder. Kültür bir toplumun kimliğini
oluşturur ve onu diğer toplumlardan farklı kılar. UNESCO uzmanlarının yapmış
oldukları tanıma göre kültür; “Bir insan topluluğunun kendi tarihi tekâmülü
hususunda sahip olduğu şuur demektir; o surette ki, bu insan topluluğu bu tarihi
tekâmül şuuruna atfen varlığını devam ettirme azmini gösterir ve gelişmesini
sağlar” (Köseoğlu, 1992).
*
Yard. Doç. Dr., Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü
**
Edebiyat Öğretmeni
232 Kültürün aktarıcısı ise dildir. Toplumlar kültürlerini dil aracılığıyla kuşaktan
kuşağa aktarabilme olanağı bulur, dil ile geçmişlerine ilişkin bilgileri,
geleneklerini, göreneklerini, değerlerini öğrenir ve bir sonraki kuşaklara aktarabilir.
Doğru bir aktarımda dilin sadeliğinin önemi yadsınamaz. Ancak günümüzde dil,
iletişim çağının ürünleri olan medya ve internetin dilin özensiz kullanımına
olumsuz katkısı yüzünden arılığını kaybedecek görünümündedir. Ancak bu konuda
farklı bir görüş olarak Hızlan (2002) “dilin gelişim çizgisini sabitlemek de olanak
dışı. Gelişen teknoloji, her gün ortaya çıkan yeni kavramlar arı bir Türkçenin her
zaman geçerli olması ilkesini yürürlükten kaldırabiliyor” görüşünü savunmaktadır.
21. yüzyılda değişen yayılmacılık (emperyalizm) anlayışı, bir ülkenin yer altı
kaynaklarını sömürmek yerine kültürünü ve dilini sömürmek şeklinde
farklılaşmaya uğramıştır. Kültür yayılmacılığı olarak adlandırılan bu değişim, bir
ülkenin kendi kültürel değerlerini ve ideolojisini başka bir ülkenin halkına
benimsetmesi şeklinde açıklanabilir. İlhan’a göre; bir ülkeyi tutsak edebilmenin ilk
yolu, o ülkenin dilini ortadan kaldırmaya çalışmak, öğretim dili olarak başka bir
dili oraya empoze etmektir. Kültür yayılmacılığının başlıca yöntemi budur (Akt.
Kilimci, 2000: 91-93). Ancak farklı yabancı diller öğrenmek yukarıda ifade edilen
kasıtlı kültürleme hareketinin dışında tutulabilir.
Çağdaşlaşma 17. yüzyıldan itibaren Avrupa’da oluşmuş toplumsal bir yaşam
biçimidir (http://tr.wikipedia.org/wiki/Modernite). Teknolojinin gelişimiyle birlikte
uluslararası iletişime bir çeşit çağdaşlaşma aracı olarak bakılmaktadır. Küresel
iletişim, kültürel bağdaşıklığı da beraberinde getirmektedir. Ulusal ve yerel
kimliklerin aşınmasıyla da küreselleşme olarak adlandırılan yeni bir sürecin
başlamasına sebep olmuştur (Özdemir, 1998:18).
Bilgiye ulaşma boyutunda, modernleşmenin de etkisiyle dil; bilgiyi
etkilemeden aktarabilen saydam bir araç olarak görülmeye başlamıştır. Bunun
sonucunda ortak bir dil mantığıyla küresel dil oluşumu ortaya çıkmıştır. Küresel
dil; ulusal dilin kültür ve eğitim-öğretim hayatından çıkarılması ve yerine
İngilizce’nin konulması olarak yorumlanmaktadır.
Küreselleşme ile birlikte ülkelerarası bilgi ve teknoloji aktarımının
kolaylaşmış olması ve İngilizce’nin küreselleşme mantığıyla ortak bir dil haline
getirilmeye çalışılması, bu yoğun istilaya dayanamayan birçok dilin varlığını tehdit
etmektedir.
Yeryüzünde varolan altı bin kadar dilden biri, her 14 günde bir
kaybolmaktadır. Oysaki yıllardır birçok dilden (Arapça, Farsça, Fransızca,
Almanca, İngilizce) etkilenen anadilimiz köklü yapısının bir sonucu olarak,
özünden bir şey kaybetmemiş, varlığını geniş bir coğrafyada sürdürmeye devam
etmiştir. Türkçe, UNESCO raporlarına göre dünya dilleri arasında beşinci sırada
yer almaktadır. Yani iki yüz milyondan fazla nüfus 12 milyon kilometre kare
alanda Türkçe konuşmaktadır (Gökçora, 2004).
Küreselleşme hareketlerinin, kültürlerin etnik alanlarında yaptığı tahribat,
özellikle dil üzerinde etkisini arttırmaktadır. Dünyaca tanınmış İngiliz dilbilimci
David Crystal, 2000 yılında basılmış “Dillerin Katli” adlı kitabında, bir dilin yok
edilmesi aşamalarını şu şekilde ifade etmektedir.
“ Birinci evrede, yabancı hâkim güç, kendi dilinin konuşulması için ağır
baskılar yapıyor. Yukarıdan aşağıya teşvikler yapılıyor, yasalar çıkarılıyor,
aşağıdan yukarıya doğru ise halkta yabancı dil konusunda özenti ve moda
yaratılıyor. İkinci evrede çift dilli dönem yaşanıyor. Ulusal dilin kullanım alanı
azalıyor. Eğitim her düzeyde yabancı dilde yapılmaya başlanıyor. Her kesimden
herkes işi gücü bırakıp yabancı dili öğrenme yokuşuna sürülüyor. Meslek, bilim
yerine, hiç gereği olmayan yerlerde bile herkes yabancı dil sınavına girmek
ss.232-244 zorunda bırakılıyor. Üçüncü evrede, gençler artık yabancı gücün dilini ulusal
dilden daha iyi biliyorlar. Eski dili kullanmaktan utanıyor oluyorlar. Velilerle
çocuklar kendi dillerinden konuşamaz duruma geliyorlar; çocuklar velilerine eski
dili biliyor diye geri kafalı yaftasıyla küçümsüyor. Bir nesil sonra, hatta bir on yıl
gibi daha kısa bir zamanda çift dillilik de kalmıyor. Ulusal dilin yerini yabancının
dili alıyor.” (Aktaran: Tarakçı, 2007)
Küreselleşme, sanayinin ve finansın olduğu kadar kültürün de küresel bir
biçime girmesi anlamına gelmektedir (Aktan ve Şen, 1999). Özellikle bilgi ve
iletişim teknolojileri alanında yaşanan hızlı gelişim ve değişimler, toplumlar için
dünyayı gittikçe daha küçük bir yaşam alanı haline getirmeye başlamıştır. İçinde
bulunduğumuz bilgi çağı, bilginin hızlı bir şekilde aktarılmasına ve sürekli
değişmesine ortam hazırlamıştır. Bu sebeple dili iyi kullanma ve iletişim
becerilerine sahip olmanın önemi daha da artmıştır. Günümüzde dili güzel
kullanan, iletişim becerilerine sahip, kendini iyi ifade edebilen bireyler, hayatın her
alanında başarı kapılarını sonuna kadar açabilme olanağına sahiptirler. Ancak
iletişimin hızlı olmasının gerekliliği, dili güzel kullanabilme becerisinin yanında,
kendini en kısa şekilde ifade edebilme becerilerine sahip olmayı da zorunlu hale
getirmektedir. Ne yazık ki internet ortamındaki iletişim faaliyetleri sırasında, dilin
doğru kullanımı etkeni göz ardı edilmekte, daha çok iletişimin hızlı kullanımı
üzerinde yoğunlaşılmaktadır.
Günümüzde kitle iletişim araçları arasında en fazla kullanıcıya sahip olan ve
kullanım alanını her geçen gün daha fazla genişleten internet, “dünya genelindeki
bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan
elektronik iletişim ağı.
”
olarak tanımlanmaktadır (http://tr.wikipedia.org/wiki/
%C4%B0nternet). Dünya çapında her geçen gün kullanıcısı artan, sürekli büyüyen
ve gelişen bir iletişim ağı olan bu sanal ortamın temel işlevi haberleşme ve
iletişimdir. İnternet bugün bilgiye en çabuk, en kolay ve en ucuz yoldan ulaşma
aracı haline gelmiştir. Ergin (2005); özellikle iletişim, bilgiye erişim ve yayımında
sağladığı kolaylıklar nedeniyle internetin bütün dünyada olağanüstü bir hızla
yaygınlaştığını ileri sürmektedir. Amerika’da yapılan bir araştırmada internet
kullanımının her yıl yaklaşık % 40 oranında arttığı gerçeği ortaya çıkmıştır.
Yıldırım ve Tahiroğlu (2006) insanlık kültür tarihi açısından yazının
bulunmasını ilk, matbaanın icadını ise ikinci önemli dönüm noktası olarak
görmektedirler. Ayrıca dil, yaygınlaşma, dilsel biçimlerin çeşitlenmesi ve hız
bakımından yeni araçların (telgraf, telefon, radyo, tv. vb.) keşfedilmesiyle yeni bir
aşama daha kat etmiştir. Ancak yeni bir sıçramayı da internetin bulunmasıyla
yaşamıştır. Böylelikle dil, yazı, kâğıt ilişkisi yerini dil, yazı, elektronik ortam
ilişkisine bırakmıştır.
Çağımızın en hızlı büyüyen ve etki alanını her geçen gün daha fazla
genişleten medyası internet, hem bilişim hem de iletişim alanındaki etkileriyle
insanlık tarihi açısından yeni bir dönüm noktasını ve dönüşüm potansiyelini
simgelemektedir (Nakilcioğlu, 2007). İnternet ortamında bireyler her türlü bilgiye
en kısa sürede, en geniş çerçevede erişebilmekte ve bu bilgileri kullanıp
paylaşabilmektedir. Sanal iletişim atmosferi içinde insanlar kendilerini özgürce
ifade edebilme imkânı bulurken, aynı zamanda hızlı veri paylaşımı sayesinde
yoğun bir etkileşim içinde olmaktadırlar. Sunmuş olduğu olanaklar sayesinde
internet, insan hayatının vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Tüm dünyada
internet kullanımı günlük yaşama o denli işlemiştir ki artık insanlar internetsiz bir
yaşamı düşünemez hale gelmiştir.
İnternetin insanların hayatındaki yerini saptamak amacıyla Amerika’da Yahoo
ve OMD tarafından küçük çaplı bir araştırma yapılmıştır. Yapılan bu araştırmada
234 temsili olarak 13 ev efradından 28 katılımcı seçilmiştir. Araştırma sürecinde
deneklere 2 hafta internet kullanmama koşulu sunulmuştur. Araştırmanın
etnografik yapısını “Conifer Research” planlamıştır. Araştırmada deneklere sadece
‘cankurtaran simidi’ şeklinde çevrimiçi aktivite yapma izni verilmiştir. Katılımcılar
35 kadar ‘can simidi’ aktivite kullanmışlardır. 14 günden fazla süren araştırmanın
sonunda 28 denekten yarısının internetsiz hayata iki haftadan fazla dayanamadığı
gerçeği ortaya çıkmıştır. Denekler internetin yokluğu durumunda günlük
çalışmalarını ve planlarını yerine getirememişler ve iletişim problemleriyle karşı
karşıya kalmışlardır. Araştırma sonrası gözlemlere göre e-maillerini kontrol etmek
ilk ya da ikinci gerçekleştirilen aktivite olmuştur. Bir tane katılımcı bilgisayarına
virüs bulaştırma ihtimali olan spamı bile özlediğini ifade etmiştir. Conifer’dan Ben
Johnson, araştırma sonucunda ‘İnsanlar sanki bir duyularını kaybetmiş, sonra
yeniden kazanmış gibi davranıyorlar.’demiştir (Greenspan, 2004).
Dünyada 400 milyon civarında internete bağlı bilgisayar ve 100 milyona
yakın site olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde internet kullanımının
yaygınlaşması ve ailelerin bilgisayar kullanımı konusunda bilinçli davranmaması,
internete girme yaşının okul öncesi döneme kadar düşmesine sebep olmuştur.
ABD’ de yapılan bir araştırmada, 3 yaş ve üzeri 76 milyon bilgisayar kullanıcısının
% 22,2’sinin internet erişimine sahip olduğu ve ev bilgisayarına sahip çocukların
beşte birinin de internet kullandığı saptanmıştır. Chisholm 8 ile 18 yaş arasında
olan çocuk ve gençlerin günde ortalama sekiz saatini bilgi ve teknoloji araçlarını
kullanarak geçirdiklerini belirtmektedir. Berson ve Berson özellikle 12-18 yaş
arasındaki genç kızların % 74’nün zamanının büyük bir kısmını söyleşi (chat)
odalarında ya da e-mail ile mesajlaşarak geçirdiklerini ifade etmektedirler (Kelleci,
2008).
Bilgisayar ve internet kullanımının insanlar üzerindeki egemenlik alanını
genişletmesi, yeni bir iletişim dili olarak, yaratıcı zekâ ürünü olan, ilginç, ancak bir
o kadar da özünden kopuk, değişime uğramış ve başkalaşmış kelimeler yığınını
meydana getirmiştir. Türkçe harflerin kullanımında başlayan özensizlik, eksik ve
yanlış yazımlarla kelimelerin gerçek yapısını değiştirmekte ve özünü kaybetmesine
sebep olmaktadır. Dilin özensiz kullanımının giderek yaygınlaşması ve bu
kullanımın ortak bir dil halini almaya başlamış olması dilimizin teknolojik ortamda
bir değişim geçirdiğinin ve değişmeye de devam edeceğinin göstergesi olarak
alınabilir. Türkçenin yalnızca internet ortamındaki kullanımına ilişkin yaşanan
sorunlar değil bilişim teknolojileri ile ilgili terimlerden olumsuz etkilenmesine
yönelik olarak Akalın (2000):
“Bilgisayar ve internet terimlerinin İngilizceden dilimize olduğu gibi girmesi,
Türkçenin son yıllarda yaşadığı sorunun bir başka boyutudur. Dilimize yabancı
dillerden, özellikle de İngilizceden, yoğun bir sözcük ve terim akışı olduğu bilinen
bir gerçek. Bu akış, Türkçeyi söz varlığının yanı sıra ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz
dizimi özellikleri açısından da kötü olarak etkiledi.” görüşündedir.
Akalın (2002) gelişen teknoloji ile günlük yaşamda çeşitli değişikliklerin
meydana geldiğini ve dolayısıyla Türkçenin de bu değişimden etkilendiğini
vurgulamıştır. Gündelik yaşamımızın ayrılmaz parçası haline gelen bilim
teknolojileri önce araç olarak yaşamımıza sonra da terim olarak dilimize girmekte
ve yerleşmektedir. Ancak sorun olan bu terimlerin dilimize yerleşmesi değil,
Türkçe yazım kurallarına uygun olarak yazılmaması ve kısaltılmaması,
Türkçeleştirilmemeleridir. Kabadayı (2006)’ya göre yazı yazma ve yazım bir
gelenektir ve bu gelenek nesiller boyu devam eden bir süreci içinde barındırır.
Ancak internet ortamındaki farklı biçimlerde karakterlerin kullanıldığı yazıların
çoğalması yazı geleneğini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca Özsoy (1998) kitle iletişim
araçlarında kullanılan dilin de ölçünlü dilin kurallarından uzaklaştığı ve her geçen
ss.232-244 gün de uzaklaşmaya devam ettiği görüşündedir. Yukarıdaki görüşlerden farklı
olarak Hızlan (2002) Türkçenin doğru ve güzel kullanımı konusunda iletişim
araçlarına bir sorumluluk düştüğünü ancak bir dilin gidiş yolunu bu iletişim
araçlarındaki kullanım şekline göre belirlemeyi de doğru bir yöntem olarak
görmemektedir. Kabadayı (2006) ve Akalın (2002) hemen her bilim dalının kendisine özgü
terimleri olduğunu ve o alanın uzmanları tarafından kullanıldığını vurgularken
bilişim teknolojilerini bu yorumun dışında tutmaktadır. Çünkü tıp ile ilgili terimler
örneğin doktorlar, eczacılar gibi meslek grupları tarafından kullanılmakta, yer
bilimleri ile ilgili terimler jeologlarca kullanılmaktadır. Oysa bilim teknolojileri
toplumun hemen her kesimi tarafından kullanıldığından bu alanla ilgili terimler
daha hızlı ve fazla yayılma alanı bulmaktadırlar.
Bu araştırmada amaç internet ortamında Türkçenin kullanımına ilişkin bir
betimleme yapmaktır. Bu betimleme internet kullanıcılarının ölçünlü (standart)
Türkçe dışındaki kullanımlarını sınıflamaya dayalı olarak yapılmıştır.
2. YÖNTEM
Bu araştırma doküman incelemesine dayalı nitel bir çalışmadır. Yıldırım ve
Şimşek (2000)’ e göre doküman incelemesi, “araştırılması hedeflenen olgular
hakkında bilgi içeren materyallerin analizini kapsamaktadır.” Karasar (1999) ise
“belli bir amaca dönük olarak kaynakları bulma, okuma, not alma ve
değerlendirme işlemini kapsar” şeklinde tanımlamaktadır
2.1 Çalışma Evreni
Araştırmada çalışma evreni olarak MSN (Micro Soft Network) ve
Facebooktaki yazışmalar alınmıştır. Bu iki söyleşi veya iletişim ortamı 1 Mart-20
Mayıs 2009 tarihleri arasında incelenmiştir. Her iki sisteme kayıtlı kişilerin
tamamının incelenmesinin zorluğu nedeniyle iletişim adreslerine ulaşılan MSN’y
kayıtlı 60, Facebook’a kayıtlı 103 toplam 163 kişinin kullandığı dil çalışma
evrenini oluşturmuştur.
2.2 Verilerin Toplanması ve çözümlenmesi
Araştırmacılar MSN ve Facebook sistemine kayıtlı 163 kişinin iletişim
sırasında kullandıkları kelimeler, cümleler öncelikle bilgisayar ortamında kayıt
altına alınmıştır. Bu kayıtlar her iki araştırmacı tarafından ayrı ayrı incelenerek
ortak alt başlıklar altında sınıflandırmaları yapılmıştır. Araştırmacıların farklı görüş
beyan ettikleri ifadeler ise hiç bir sınıflandırmaya dâhil edilmemiş ve araştırma
kapsamı dışında tutulmuştur. Araştırmacıların üzerinde mutabık kaldıkları ses
özelikleriyle ilgili kullanımlar, kelime kullanımları, cümle kullanımları, yazım
olmak üzere dört farklı sınıflama yapılmıştır. Her sınıflama da kendi içerisinde alt
başlıklar altında incelenerek veriler çözümlenmiştir. Ancak sınıflamalar sırasında
Yaman ve Erdoğan (2007)’ın oluşturduğu kategorikleştirmeden de yararlanılmıştır.
Verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır.
Bulgular bölümde ele alınan ve örnek ifadelerde kullanılan M, ifadelerin MSN
kayıtlarından; F, Facebook kayıtlarından; alındığını göstermektedir. Köşeli
parantez ([ ]) içindeki ifadeler ise kelimenin standart yazı dilindeki yazılışını ifade
etmektedir.
3. BULGULAR
Bu bölümde MSN kayıtları ve Facebook fotoğraf yorumlarından elde edilen
bulgular, ses özelikleriyle ilgili kullanımlar, kelime kullanımları, cümle
kullanımları, yazım başlıkları altında incelenmiştir.
236 3.1.Ses Özellikleriyle İlgili Kullanımlar
3.1.1. Türkçe Karakterli Harfleri (ç, ğ, i, ş, ö, ü) Yerine Noktasız
Harflerin Kullanımı (c, ı, g, s, o, u)
• ‘dısarı cıkacagım’[dışarı çıkacağım] (M)
• ‘dedıgın gıbı’ [dediğin gibi] (M)
• ‘sarkı yarısması’[şarkı yarışması] (M)
• ‘obur taraf’ [öbür taraf ] (F)
• ‘cok uzgunum’ [çok üzgünüm] (F)
• ‘gorusuruz optum’ (görüşürüz öptüm) (M)
3.1.2. Türkçe Karakterli “Ş” ve “Ç” Yerine İngilizce “Sh, “Ch”nin
Kullanımı
• ‘bu kız ne kadar da sheker olmm’ [bu kız ne kadar da şeker oğlum.](F)
• ‘zoru görünce nasıl da chark etti’ [zoru görünce nasıl da çark etti.] (M)
• ‘sherbet’ [şerbet], ‘chilekesh’[çilekeş], ‘shekil yaptım’[şekil yaptım] (M)
• ‘berdush gibi geziorum’[Berduş gibi geziyorum] (F)
3.1.3. V’ Yerine ‘W’, ‘K’ Yerine ‘Q’, ‘İ’ Yerine ‘Y’kullanımı
• -‘beLLy oLuo … önDen gidiO :P (F)
• -ewe gitmem gerek.
• -nie?
• -bı suru odew war. (M)
• ‘Quziss sorma walla geziormm ☺ annatrm gelince…optum cooookk..’
(kuzen sorma valla geziyorum. Anlatırım gelince. Öptüm çok.] (F)
• ‘yaww boswer canını sıqma’ (boşver ya canını sıkma.)(M)
• ‘yok, be yawrum alkolsuz koktyl (F)
• atlattık neler atlatcaz we sonunda gülen biz olcaz ;) sewıorm senıı
çookkk…’ (F)
• ‘canum benim walla böle super ollmus walla ☺ ben sarı sewmem ama
walla sana gitmis.’ [canım benim valla böyle Gwen Stefani gibi mi desem
ne desem böyle süper olmuş valla, ben sarı sevmem ama valla sana
gitmiş] (F)
• ‘Qutahya’[Kütahya], ‘cılgın jojuq’[çılgın çocuk] (F)
• ‘çok mütewazısın bu konuda: D mersı bebgımm:D bnde sana öluurm
lannnn:)’ (F)
3.1.4.Kelime Sonlarındaki Akıcı Ünsüz “R” nin Kullanılmaması
• ‘bi tanem’ [bir tanem], ‘bisi’ [bir şey], ’bi sürü’ [bir sürü], ‘bi de’ [bir de]
(M)
• ‘bi daha olmasin: D chizerim (F)
3.2. Kelime Kullanımları
3.2.1. Kelimelerdeki Ünlü Harflerin Yazılmaması
• ‘slm’[selam],’nbr cnm’ [ne haber], ‘srnyrz’ [sürünüyoruz], ‘ndn’
[neden], ‘blmm olee’ [bilmem öyle], ‘bn kçr’[ben kaçar], ‘ok grsrz kib’ [tamam görüşürüz kendine iyi bak], çok gzl olms’ [çok güzel olmuş],ss.232-244 ‘tmm’ [tamam], ‘oluoo isdee ben yapıomm.’ [oluyor işte ben
yapıyorum], ‘ttlm super olmss walla’[tatlım süper olmuş valla], ‘bu
hftaa’ [bu hafta], ‘yoktr’[yoktur] (M)
• ‘utandmmm beee =)) operimm senii coook coookk =))’ (F)
3.2.2. Kelimelerdeki Ünsüz Harflerin Yazılmaması
• ‘geliorumm’[geliyorum] (M)
• ‘bilemiorum’ [bilemiyorum] (M)
• ‘yapıorumm’[yapıyorum] (M)
• ‘seni cook öslüorumm’[seni çok özlüyorum] (M)
• ‘beni begenmiormusun’ [beni beğenmiyor musun?] (M)
• ‘dusunuorum ama bulamıorum.’[düşünüyorum ama bulamıyorum] (M)
• ‘ canm benm yıne parıl parıl parlıosunn masallah’ (F)
• ‘eet tıkınmıstk iice’ [evet tıkınmıştık iyice.](F)
• ‘tetit ediorum sei bnm sewdiimden uzaq durjaksın :):) (F)
• ‘sıah sac cok yakısmıs herkes solemıs bende soleımmm ama laf olsun dıe
deılll (:’ (F)
3.2.3. Harflerin Yazımında Yapılan Değişiklikler
• ‘sefkilim’[sevgilim], ‘kelebeem’ [kelebeğim], ‘kıs’[kız], ‘sefiorum’
[seviyorum], ‘efet’[evet], ‘güsel’[güzel], ‘bebikimm’[bebeğim] (M)• -Naz’ım süfe cıqmıshsın bebeim ☺[Naz’ım süper çıkmışsın bebeğim]
(M)
• -yha acaip qötü baqmıshım ☺peq bi snirliim ☺ [ya acayip kötü
bakmışım] (M)
• ‘saol kusen yaw ee güsel kusenlerin var seni sanslı…bisde özledik sizi
…(F)
3.2.4. Vurgu Amaclı Kelime İçerisindeki Bazı Harflerin Yinelenmesi
• ‘amannn allah bozmasın maşşallahhh size =)))’ (F)
• ‘bebeğimmmmmmmmmmmm benim hayatımın anlamı seni çooook
seviyorum’ (F)
• ‘‘bebeğimmm bitanemmmmmmmm benim’ (F)
• ‘seniii çoook seviyorummmm’ (F)
• ‘misssss qoqulu meleqim’ (M)
• ‘annemm peq bi gusell cıkmısssınnn bee… masallh nasar deemess
insallh bbeimm’ (F)
• ‘walla dicek bişey yok süperrrrrrrr:)))))))))’ (F)
• ‘ohhhhhhh missssssss bnde öptüm kojaman sizi bebeklerimmm’ (F)
3.2.5. Türkçe İngilizce Kelimelerin Birlikte Kullanılması
• ‘free takılalım.’ (M)
• ‘chok cool cıkmısın’ (F)
• ‘hafızamdan delete olmuş’ (M)
• ‘format attım anılarıma’(M)
238 • ‘pc casio’ [bilgisayar kasıyor] (M)
• ‘programı load edemiorum help plss, [Programı yükleyemiyorum.
Yardım edin lütfen.] (M)
• ‘pc yi degishtircem’ [bilgisayarı değiştireceğim.] (M)
• ‘Lost’un bu partını silemedim’(M)
• ’coq cix cıqmıshsın’(F)
• ‘Bu dinlediimis cover mı şimdi’(M)
• ‘whisneli pasta ve ıris cream yedim orda, coq superr’(M)
3.2.6. Bazı Kelimelerin Rakamlarla İfade Edilmesi:
• ‘kahve6 yapıorum’ [kahvaltı yapıyorum] (M)
• ‘ömrümü 7 bitirdi’ [ömrümü yedi bitirdi.] (M)
• ‘2leme düshtüm’ [ikileme düştüm] (F)
• ‘coq g3lüyüm’ [çok güçlüyüm](M)
• ‘telef10 calıoo’ [telefon çalıyor] (M)
3.3. Cümle Kullanımları
3.3.1. Türkçe Olmayan Kelimelerden ve Kısaltmalardan Oluşan Cümle
Kullanımları
• 15 gün afkyim (away from keyboard) (M)
• bende çookk özledimmmm…çok uzun ayrı kaldık :( luw u so much
…….=))) (F)
• bu hftaa geliormmm very veryy soon cıcım.. bırlıkte wercezz bole pozlar
(F)
• en azından photoda cool bir hava var dielim ☺(F)
• ashkm seni chok sefiorummmm, yakışıklı boyfriendim menimmm ☺(M)
• forever & together.. dont worry honeeey =) bebegımee (F)
• ‘sewimlee çocuk’(M)
• ‘do you understand? it’s not beaitiful it’s PERFECT :))ok
bari ingilizce anlatayım :)P’(F)
3.3.2. Konuşma Dilindeki İfadelerin Yazıya Yansıtılması
• -‘böle geldi bölede gitçek ne unuturum nede unuttururum cicim =)
varlığını hissetmek bile herşeye bedel ;)(F)
• -‘herelde yawrumm mjk bebeim :)’ (F)
• -tatlılarrrr sizi nerde sizin 3. kankiniz bakiiiim… kesin alışveriş
yapıodur:))
• -hayur anam fotoyu cekiyorummm:
• -hmmm anladımmm:)) ii fotoğraf çekmeye vakit bulabiliyorsun bari…
• -ayy bulurr bulurr bulmazmiii =)) (F)
• -ayyy canlarım benım beee =)) o sızın ıcınızın guzellıgı dıcem cok klasık
olcakk ama napımmm dogruu yane… mıllet gıbı fesat olamıoruzz
napalımm ;) yakısıklılarımm benımmm !!!! (F)
• -nee sırıtmısızz bu kadar acabaaa =))) kebelegımm benımmm MCXX
ss.232-244 • -her dakka böle diilmiyizzz böceğmm sürekli sırıtık halde =)
• -walla olee allah bozmasn ;) (F)
• -denizimmmmmmmmmmmmmmm yinee düşndümm bikere daaa amaa
kimseciklerr yoktu cidden etrafmzdaa yaaaaaa: S bildğnn hayalett yanee
içindn yol da gözüküoo ztnn elin gawurr memleketndn ucuz kurtulmuşuzz
=))) (F)
• -teskkr ederim kuzum ee kime cekmishm yaw güsel olcam tabe (F)
• -‘he sızımı bılmem sevıyorum lan sızı ben ama ıste bır sorun var:
D:D:D:D’ (F)
• -‘hassıtttır beaaa sewgılın dusunsun nasıl odeyecegnı :)’(F)
• -‘gelsın anasını satim :D:D::D’ (F)
3.4. Yazım
3.4.1.Özel İsimlerin Yazımında Yapılan Yanlışlıklar
• -duy paris duy gördün mü …eiffel bile dile gelir kızıııımmmmm:)) (F)
• -valla bende sizi özledim kocaeliye inş. …siziii gelin tamam mııı (F)
• -ööössgeeeeeemmmmmmmmmm:)))) saçlarını yine böleee
isityorummmm:))) yayaya şaşaşa kahverengi saçlar çok yaşaaa:))))
• safıye soyman gıbı cıkmısım burdaa… (F)
• -‘iştee pnr ve ayrılmaz ikilisi YEMEK:D ama burda pnr ön planda güzel
olmuşun cnm yaa:)) [ işte Pınar ve ayrılmaz ikilisi yemek. Ama burada
Pınar ön planda güzel olmuşsun canım ] (F)
3.4.2.Bağlaç Olan ‘De-Da’nın Bitişik Yazılması
• ‘maşallahhh ikinizde birbirinize çok yakışıyorsunuz ve çokta güzelll
çıkmışsınızzz’(F)
• ‘hala anlamıosun anlamıcaksında beni’(F)
• ‘deil vala begeniiiyim hade sora biseide begenme dion ya :D (F)
• ‘kimiN kaRde$iim hemenDe beeeNdim =D (F)
• ‘amannn huyu bensemesindeeee’(F)
• ‘uyyyyy nasıda tadlı cıkmısızz:)’[uyyyyy nasıl da tatlı çıkmışız] (F)
3.4.3. Bağlaç Olan ‘Ki’nin Bitişik Yazılması
• ‘ böylede yapılmaski canum, ekti resmen bizi herif yaw☺ ehuehuee’ (F)
• ‘yeterki sen iste yafrumm’(F)
• ‘demekki öle atıp tutmakla olmuomuss…ayagnı denk alır bundn snra..’
(F)
3.4.4. Soru Eki Olan ‘Mı-Mi’nin Bitişik Yazılması
• ‘ elinde bardakmı var sanıon ah annemmm..:) kolan çoktn bitti aldı
garson bardgnı conconum’ (F)
• ‘ yerim senin reklamını ben yafruu.. ona bakarsan seninde bana almadıgın
birsürü şey var değilmi ama’ (F)
3.4.5. Birleşik Yazılması Gereken Kelimelerin Ayrı Yazılması
• ‘ bilinç altına inmek lasım o safonun☺ ehueehue…’ [bilinçaltına inmek
lazım](F)
240 • ‘aşçı bası sandılar beni, yapmıom yemekleri dedim cıktm evdn’ [aşçıbaşı
sandılar beni, yapmıyorum yemekleri dedim çıktım evden] (M)
• ‘konusmuorum hiç biryle cnım cok sıkknn’[konuşmuyorum hiçbiriyle,
canım çok sıkkın] (M)
• ‘ bir as bekle geliorum birasdan cicişkomm’ [ biraz bekle geliyorum] (M)
3.4.6. Ayrı Yazılması Gereken Kelimelerin Birleşik Yazılması
• ‘ haftaici çok yoğunum bebikim..kusuruma bakma ok..’[ hafta içi çok
yoğunum, kusuruma bakma tamam mı?] (M)
• ‘hemen pesinhükmlü olma… asıcık zamn tanıyn birbirnise ..[ hemen
peşin hükümlü olma, azıcık zaman tanıyın birbirinize] (F)
• ‘ aklısıra bana posta koyacak, ben önce davrandım hemen sepetledim
uyuzu yıhyıhıyh..:)’ (F)
3.4.7. Duyguyu İfade Etmek İçin Kullanılan Kelimeler
• -‘BöÖöÖÖÖööö
Baane Bnm herşeiim Daamı :):) döerim seni çeqiL aramzdaan :):)’(F)
• -hehhe:) hıh guncemm duy bunlrı (F)
• -heheh oldu baska :) terbıyesz senı :P (F)
• -:):) böhöhööyth :):):) 1.aşkm DUFFY”M 2. GÜNCEEM ;) (F)
• -hyr benm herseım o hıh (F)
• -nihahaha Orhun tanısalımı (F)
• -tanısın☺ isin verdim hahaha (F)
• -mucx sana o zaman (F)
• -ahahahhaa annadın sen (F)
• -eheuehueee annadım kings (F)
• -‘behhhh bee bu ne güsellik yawruuuu’ (F)
• -‘zuhaaa güldürme beni’(F)
• -MuaHH TipiNee öLL BiD oyH YeRİmm Bebüqümm Senüüü ÇoHqq
TaTLuSun (F)
• -yıhyıhyıh saol bebe1mmmmmm bnm =) (F)
• – allahım ne gülmüştük ya hoca sandelyeden düşmüştü hahahahahaha
(F)
• -hehehehhe nerden geldi akılan bebem yha:D:D (F)
• -:DD:D::D nihahaha sıze bınen bındı zaten:DD:D: 4mılyar:DD:D:D:
nihahahaha:D:D:D (F)
• -puhahhahah :D:D:D (F)
• – ıyyyyy sınır oldum smdı :D:DD::D =)))
• -heuheuehueheu ertanım bıtanesın heee:DD:D:
3.4.8. Ayrılması Gereken Eklerin Kelime Köküne Bitişik Yazılması
• ‘geliomusun’(M)
• ‘sendemi böle düsünüosun’[sen de mi böyle düşünüyorsun? ] (M)
• ‘seni görmedimki’ [seni görmedim ki] (F)
ss.232-244 • ‘gelmicenmi’ [gelmeyecek misin?] (M)
3.4.9. Birleşik Yazılması Gereken Eklerin Kelime Kökünden Ayrı
Yazılması
• ‘varye mez gibi adam ya:D:D onun gibisni gormdm.(M)
• ‘pat diye çık agelmiss…ben de çok şaşırdım:):) (M)
3.4.10. Kip Eklerinin Yanlış Yazılması
• ‘ Biz bugün birlikte takılmıcas’[ biz bugün takılmayacağız] (M)
• ‘Beni dinlemio ki, ne annatsam bos’ [ beni dinlemiyor ki, ne anlatsam
boş] (M)
• ‘Gönder bakem fotoları, nassı cıkmısz’[gönder bakalım fotoları, nasıl
çıkmışız] (M)
• ‘Berbat korkunç oluon bu tshirtü giydiinde’ [berbat korkunç oluyorsun bu
tişörtü giydiğinde] (M)
• ‘Ögrtmn bana bakıodu, kopy cekemedm o yüsden’(M)
• ‘Döncem sana simdi, şu safoyu bi postalasam’(M)
• ‘Canım chok sıkılıoo, pufff’(F)
• ‘bılemıcem ama surat ifaden acıkca belli etmiss bi ekshilik durumu
olduğunu’ (F)
4. SONUÇ
Bu çalışmada teknolojik gelişmeler ve internetin kullanıcılara sağlamış olduğu
olanaklar yadsınmamakla birlikte, dil üzerinde yarattığı olumsuz etkiler üzerinde
durulmuştur. Yapılan bu çalışma sonucunda ortaya çıkan sonuçlar şöyledir:
İnternet kullanıcıları,
– Türkçe karakterli harflerin yerine noktasız harfleri tercih etmektedirler.
(ç>c, i>ı, ğ>g, ş>s, o>ö, u>ü) .
-Türkçe karakterli harflerin (ş, ç) yerine İngilizcede aynı sesi veren “sh” ve
“ch” harfleri kullanılmaktadırlar.
– kelime içerisinde ‘v’ yerine ‘w’, ‘k’ yerine ‘q’, ‘i’ yerine ‘y’
kullanmaktadırlar.
– kelime sonundaki akıcı ünsüz “r”nin kullanımına özen göstermemişlerdir.
– kelime içerisindeki bazı ünlü ve ünsüz harflerin yazmamaktadırlar.
– kelime içerisinde bazı harflerin yerini değiştirmektedirler.
-vurguyu göstermek amacıyla kelime içindeki belli harfleri yinelemişlerdir.
-bir cümlede Türkçe İngilizce kelimeleri birlikte kullanmaktadırlar.
– bazı kelimeleri rakamlarla ifade etmektedirler.
-birleşik yazılması gereken ekler ayrı, ayrı yazılması gereken ekler ise birleşik
yazmaktadırlar.
-konuşma dilindeki ifadeleri yazı yansıtmaktadırlar.
-duygularını yazılı dilde de ifade etmek amacıyla çeşitli kelimeler
kullanmaktadırlar.
Araştırma bulguları ve sonuçları dikkate alındığında Yaman ve Erdoğan
(2007)’ın ses özellikleri, kelime ve cümle kullanımları, yazım ile ilgili araştırma
bulguları ile benzerlik göstermektedir. Ayrıca Akalın (2002 ve 2007), Özsoy
(2002), Yıldırım ve Tahiroğlu, Kabadayı (2006) ve Hızlan (2002)’nin iletişim
242 araçlarında veya internet ortamında dilin özensiz kullanımına ilişkin görüşlerini de
destekler niteliktedir. Görünen o ki gelişen teknoloji insanların yaşamlarını
kolaylaştırması açısından bir vazgeçilmezdir. Ancak teknolojik gelişmelerle ortaya
çıkan yeni kavramların karşılıklarının zamanında üretilmemesi veya üretilen
kavramların halk arasında rağbet görmemesi, teknolojiyi sıkça kullanan bireylerin
kendi dilleri olan Türkçeyi kullanma konusunda özensiz davranmaları sonucu
elektronik ortamda anlaşmayı sağlayan ancak ölçünlü (standart) dil kullanımından
uzak bir e-dilin ortaya çıktığı söylenebilir. Bu durum teknoloji geliştikçe, yeni
terimler ortaya çıktıkça elektronik ortamdaki yanlış kullanımların artacağı
dolayısıyla Türkçenin de her geçen gün değişeceği gibi bir sonuca götürmektedir.
Ancak dilin özensiz kullanımını teknolojik gelişmelerle açıklamak da başka bir
sorun olarak görünmektedir. Dolayısıyla kendi dilini doğru, güzel kullanma
konusunda bilinçlendirilmiş bireylerin yetiştirilmesi bir zorunluluktur. Bu
bireylerin yetiştirilmesinin sorumluluğu başta aile, sonra öğretim kurumlarına ve
öğretmenlere, basın yayın organlarına, teknolojik gelişmeleri ülkemize getirenlere,
devlet kurumlarına ve bireyin kendisine düşmektedir.
Bu araştırmanın sonuçlarına dayalı olarak öncelikle araştırmacılara bireylerin
özensiz dil kullanmalarının sebepleri üzerine araştırmalar yapmaları önerilebilir.
Bilişim teknolojileri ile ilgili ürünler daha ülkemize girmeden bu terimlerin
karşılıklarının ilgili kurum ve birimlerce ivedilikle bulunmalıdır. Aile ve eğitim
ortamları Türkçenin özenli kullanımı konusunda bilinçli bireylerin
yetiştirilmelerinde birer olanak olarak görülmeli gerek anne baba, gerekse
eğitimciler üzerine düşen bu önemli görevi hakkıyla yerine getirmelidirler.
KAYNAKÇA
Akalın, Ş. H.(2000). Bilişim çağı ve Türkçenin sorunları. 2000 Yılında Türk
Dilinin Sorunları Toplantısında Sunulmuş Bildiri. Mart, İstanbul: İstanbul
Üniversitesi.
Akalın, Ş. H.(2002). Bilişim dünyasında Türkçe. Türkçenin Dünü, Bugünü, Yarını
Uluslar arası BilgiŞöleni, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Aktan, C.C.ve Şen, H. (1999). Globalleşme, Ekonomik Kriz ve Türkiye. Ankara:
TOSYÖV Yayınları.
Ergin, A. (2005). Öğretim Teknolojisi -İletişim. Ankara: Anı Yayıncılık.
Gökçora, İ. H. (2004). Bilim dili olarak Türkçe. Üniversite ve Toplum Dergisi.
Haziran, Cilt 4, Sayı 2.
Greenspan, R. (24. 09. 2004). Kullanıcılar internetten vazgeçmiyor.
<http://turk.internet.com/haber/yazigoster.php3?yaziid=10958%3e%20
(24.09.2004> (indirilme tarihi: 04.07.2009)
Hızlan, D. (2002). İletişim araçlarında Türkçenin kullanılması. Türkçenin Dünü,
Bugünü, Yarını Uluslar arası Bilgi Şöleni, Ankara: Kültür Bakanlığı
Yayınları.
İlhan, A. (1998). Kültür emperyalizmi taktiği.( içinde) Kilimci, A.(Editör),
Anadilinde çocuk olmak, İstanbul: Papirüs yayınları
Kabadayı, O.(2006). Ağ ortamındaki Türkçeye genel bir bakış, Türk Dili Dil ve
Edebiyat Dergisi, Cilt XCI ( 652), 298-314.
BAÜ
SBED
12 (22)
243
Balıkesir
Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü
Dergisi
Cilt 12 Sayı 22
Aralık 2009
ss.232-244 Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
Kelleci, M. (2008). İnternet, cep telefonu, bilgisayar oyunlarının çocuk ve
gençlerin ruh sağlığına etkileri, TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(3):
253-256
Köseoğlu, N. (1992). Milli Kültür ve Kimlik. İstanbul: Ötüken Yayınları
Nakilcioğlu, İ. H., (2007). İletişimden bilişime: internet kültüründen kesitler.
Akademik Bilişim Dumlupınar Üniversitesi, 31 Ocak- 2 Şubat, Kütahya.
Özdemir, E.A. (2006). Türkiye’de İngilizce öğreniminin yaygınlaşmasının
nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,Cilt 2- (1), 28-35
Özdemir, S. (1998), Medya Emperyalizmi ve Küreselleşme. İstanbul: Timaş
Yayınları
Özsoy, S. (1998). Ölçünlü Dil ve Kitle İletişim Araçları. Radyo ve Televizyon
Yayınlarında Türk Dilinin Kullanımı. Geçici Danışma Kurulu Toplantısı.
Ankara: TRT Eğitim Dairesi Başkanlığı.
Tarakçı, N. (2007). Küresel emperyalizmin yeni hedefi: Türk dili ve kültürü,
Global Strateji Enstitüsü, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Yıl:2, Sayı:8.
Yaman H. ve Yavuz, E. (2007) İnternet kullanımının Türkçeye etkileri: nitel bir
araştırma, Journal of Language and Linguistic Studies Vol.3, (2) 237-249.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
Ankara: Seçkin Yayınları.
Yıldırım, F. ve Tahiroğlu, T. (2006). İnternette Türkçe kullanım sorunları. (İçinde)
Gülsevin, G., Erdoğan, B.( Editörler) Türkçenin çağdaş sorunları. Ankara:
Gazi Kitapevi.
<http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nternet> (indirilme tarihi:17.07.09)
<http://tr.wikipedia.org/wiki/Modernite> (indirilme tarihi: 09.04.09)
Yrd. Doç. Dr. Turan TEMUR
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü Bölümü’nden 1996 yılında
mezun oldu. 2001 yılında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçenin Eğitimi ve
Öğretimi Anabilim Dalı’nda yüksek lisansını, 2006 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı’nda doktorasını tamamladı. Halen Dumlupınar Üniversitesi
Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nde yardımcı doçent olarak çalışmaktadır. Çalışma alanları
ilköğretim öğrencilerinin dinleme, okuma, konuşma ve yazma becerilerinin geliştirilmesi, ilk okuma
yazma öğretimidir.
Nurdan Vuruş
Lisans öğrenimini Dumlupınar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölümü’nde
tamamladı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tezsiz yüksek lisans programını
bitirerek öğretmenlik formasyonu aldı. Halen Bursa’da Edebiyat öğretmeni olarak çalışmaktadır.
Balıkesir
Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü
Dergisi