Gazetelerin Abonelik Sistemine Geçişleri

GAZETELERİN ABONELİK SİSTEMİNE GEÇİŞLERİ

Türkiye’de 55’i yaygın, 23 bölgesel, 2.381 yerel olmak üzere toplam 2.459 gazete bulunmaktadır.[1] Bu gazetelerin bir kısmı raftan satılırken bir kısmı abonelik sistemiyle okuyucuya ulaşmaktadır. Bazı gazetelerin ise hem raf satışı, hem de abonelik sistemini kullandığı görülmektedir.

Türkiye’de abonelik sistemi deyince ilk akla gelen gazete olan Türkiye Gazetesi[2] 1970 yılında ‘Hakikat’ adı ile yayına başlamış, 1980’li yıllarda abonelik sisteminde zirve yapmıştır. Ama hiç kuşkusuz abonelik sistemini yüksek başarı ile uzun zamandır sürdüren gazete Zaman’dır. 1986 yılında kurulan gazetenin tirajının 1 milyon civarına ulaştığı, bunun 850 bin kadarının abonelik sistemi kapsamında olduğu bilinmektedir.

Kuruluşlarından itibaren abonelik sistemini ciddi bir biçimde uygulayan bu iki gazetenin, cemaatsel alt yapısının kendilerine güçlü bir destek verdiği bilinmektedir. Benzer şekilde daha çok muhafazakâr kitleye hitap eden Akit, Yeni Şafak, Milli Gazete, Gerçek Gündem gibi gazeteler de abonelik sistemini uygulamaktadırlar. Ayrıca Referans, Dünya gibi iş dünyasından okuyucuya ulaşmayı hedefleyen tematik gazeteler de aynı sistemle hedef kitlesine hitap etmektedirler.

Türkiye için hal böyle iken, konuyu uluslar arası boyutta incelediğimizde, dünya ülkelerinin gazete satışı konusunda çok daha yaygın olarak abonelik sistemini tercih ettiğini; Japonya’da %94,2, Kore’de %84,5, Finlandiya’da %88, Hollanda’da %97, Amerika’da %75,6, İsveç’te %75, isviçre’de ise %90 oranında abone sistemi ile dağıtımın olduğunu görmekteyiz.[3]

Dünyanın prestijli gazeteleri, bayi satışından ziyade abonelikle okuyucularına ulaşıyor. Amerika ve İngiltere’de faaliyet gösteren Finansal Times, USA Today, The New York Times, The Wall Street, Journal, Guardian, İndependent gibi gazetelerin abonelik sistemini tercih etmesindeki en büyük etken okuyucu sayısını sabit tutmak olarak gösteriliyor.[4]

Gazetelerin başlangıçtan bu yana var olma amacının, olabildiğince çok insana ulaşarak; haberdar etme, toplumu bilgilendirme-bilinçlendirme gibi misyonlarının işin sosyal yönünü oluşturduğunu, söyleyebiliriz. Tarihsel süreçte, gazetelerin toplum psikolojilerine ya da siyasi konjonktüre etkileri ayrı bir araştırma konusudur.

Gazete yönetimi açısından bakarsak, aslında bir gazete ne kadar ekonomik olarak bağımsızsa, tabi ki o kadar tarafsız, çok sesli, bağımsız karar verme şansına sahiptir.

Araştırmamızın asıl konusu olan sistemi ekonomik boyutu ile ele aldığımızda, gazetelerin satış ve reklam olmak üzere iki gelir kaynağına sahip olduğunu görmekteyiz.

Gazete satış fiyatlarının özellikle son yıllarda gittikçe düşerek, ancak matbaa maliyetlerini karşılayabilecek seviyede seyrettiği göz önüne alındığında, personel, dağıtım gibi giderleri olan gazetelerin gelir kaynaklarının, daha çok reklama dayandığı söylenebilir. Reklam verenin amacı da maksimum hedef kitleye ulaşmak olduğuna göre, gazetelerin sahip olduğu tirajın reklam gelirleri açısından tartışılmaz olduğu açıktır.

2009 yılında yapılan bir araştırmaya göre 2006-2009 yılları arasında gazete tirajlarında 1 milyon düşüş olduğu ortaya çıkmıştır. 2006 Aralık ayında ülke çapında yayın yapan 45 gazetenin günlük ortalama toplam tirajları 4 milyon 558 bin 853 iken 2009 Mayısında bu rakam 3 milyon 595 bin 597 olduğu söylenmektedir. [5]

 

Bu düşüşün en önemli nedenlerinden biri olarak, bilişim teknolojisinin hızlı gelişimi ile birlikte özellikle internet gazeteciliğinin yaygınlaşması olduğu gösterilebilir. Tam da bu sırada abone sistemi büyük önem kazanmaktadır.

 

TÜİK’in 2008 yılı Hane halkı Bilişim Teknolojileri Araştırması’nın[6] sonuçlarına göre ocak-mart döneminde, hane halkının yüzde 76`sı interneti gazete ya da dergi okumak için kullanıyor.

İnternet gazeteciliğinin yazılı basına göre çok daha hızlı ve ücretsiz olması gazetelere karşı çok güçlü bir avantaj sağlamaktadır. Türkiye’deki güçlü gazeteler gelişime ayak uydurmak maksatlı, geç de olsa kendi internet haber sitelerini kurmuşlardır.

Birçok gazete bu sitelerde gazeteleri ile aynı içeriği okuyucuya sunmaktan kaçınmaktadırlar. İnternette sundukları içeriklerin tamamına ulaşabilmek için ücretli internet aboneliği sistemi oluşturan gazeteler bulunmaktadır.

Gelişen son teknoloji ile birlikte gazetelerin android aboneliği uygulaması da ücretli olarak verilmektedir. Gazeteleri eline kâğıt olarak alıp hissetmeyi seven jenerasyonun tepkilerine karşın, yazılı basının sonunun çok da uzun sürmeyecek vadeye yaklaştığını söylemek mümkündür.

Dördüncü Kuvvet Medya sitesinde, 570 denek üzerinden yapılan ankete göre ‘Gazetelerin tiraj kaybını neye bağlıyorsunuz?’ sorusuna %54 oranında ‘internet’ cevabı verilmiştir.

 

Tablo 1





 

 

 

Peki bütün araştırmalara ve öngörülere rağmen gazetelerin elektronik medyaya karşı direnmesindeki nedenler nelerdir? Var olduklarından bu yana toplum üzerinde ciddi yönlendirici ve yaptırımsal güce sahip olan gazetelerin, bu güçten vazgeçmelerinin zor olması ile birlikte, temelde yatan en büyük neden aslında ekonomiktir.

Türkiye genelinde yayın yapan gazetelerin, yüksek maliyetli matbaa yatırımları ve yaygın dağıtım şirketleri bulunmaktadır. Elektronik yayıncılığa geçmeleri ile birlikte bu büyük yatırımların atıl duruma düşmeleri kaçınılmazdır. Senelerdir alt yapı oluşumu için ciddi bir mali yatırım yapan gazetelerin bayi satışlarının gittikçe düşmesi ile birlikte, değişen habercilik anlayışına direnmek için başvurdukları en önemli etken abonelik sistemi olmuştur.

İnternet haber medyası editörlerinden Yaşar İliksiz’in matbu gazetelerin geleceği ile ilgili görüşü, ‘Gazetelerin daha çok dergicilik formatında bir form alacağı ve insanların haberden ziyade köşe yazılarını takip etmek maksatlı, gazeteleri abonelik sistemi ile okuyacağı’ şeklindedir. ‘Aynı zamanda gazeteler küçülen hacimleri ile birlikte yazılı reklam mecralarının bir argümanı olarak yola devam edeceklerdir’ der.